W dniu 9 lipca 2025 r. Sejm uchwalił nowelizację Prawa zamówień publicznych oraz ustawy o umowie koncesji, która została przekazana do Senatu jako druk nr 377. Ustawa wejdzie w życie po upływie 14 dni od jej ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. Poniżej przedstawiamy zwięzłe, lecz kompletne omówienie najważniejszych zmian z perspektywy zarówno zamawiających, jak i wykonawców.

Równe traktowanie oraz domyślne ograniczenie udziału podmiotów z państw trzecich

Nowy art. 16a PZP potwierdza, że wykonawcy oraz dostawy, usługi i roboty budowlane pochodzące z państw – stron porozumień międzynarodowych UE, w szczególności Porozumienia WTO w sprawie zamówień rządowych (GPA), korzystają z takiego samego traktowania jak podmioty i pochodzenie z UE. Innymi słowy, jeżeli wykonawca pochodzi z kraju będącego stroną właściwej umowy z UE, zamawiający powinien zapewnić mu pełny i równy dostęp do postępowania.

Z kolei nowy art. 16b wprowadza zasadę, zgodnie z którą wykonawcy z państw trzecich nieobjętych wspomnianymi umowami międzynarodowymi są co do zasady wyłączeni z udziału w postępowaniu. Udział takich podmiotów, poleganie na ich zasobach lub powierzenie im podwykonawstwa jest możliwe wyłącznie wtedy, gdy zamawiający wyraźnie to dopuści w ogłoszeniu o zamówieniu albo w Specyfikacji Warunków Zamówienia. Jednocześnie zamawiający może ustanowić dla tych podmiotów mniej korzystne warunki, na przykład wymagając wyższego zabezpieczenia należytego wykonania umowy lub dodatkowych oświadczeń, pod warunkiem że zrobi to w sposób przejrzysty i uprzednio zakomunikowany w dokumentach zamówienia.

Nowe podstawy odrzucenia wniosków i ofert oraz zasady dla konkursów i systemów

Nowelizacja dodaje jednoznaczne podstawy do odrzucania wniosków i ofert pochodzących od wykonawców z państw, które nie są objęte umowami międzynarodowymi gwarantującymi wzajemny dostęp do rynku. Wnioski o dopuszczenie do udziału w postępowaniu mogą być odrzucane, jeżeli pochodzą od takich podmiotów lub konsorcjów z ich udziałem, chyba że zamawiający przewidział ich dopuszczenie w dokumentach na podstawie art. 16b Pzp. Analogiczne zasady dotyczą odrzucania ofert. 

Zamówienia sektorowe: pochodzenie produktów i zróżnicowanie warunków

W zamówieniach sektorowych przewidziano możliwość odrzucenia oferty dostaw, jeżeli udział produktów pochodzących z UE lub krajów objętych odpowiednimi umowami międzynarodowymi nie przekracza 50% wartości wszystkich produktów objętych ofertą. Taka podstawa odrzucenia może być stosowana wyłącznie wówczas, gdy zamawiający zastrzegł ją uprzednio w ogłoszeniu lub – jeśli ogłoszenia nie ma – w Specyfikacji Warunków Zamówienia. Dodatkowo zamawiający działający w sektorach mogą ustanowić mniej korzystne warunki udziału dla wykonawców lub produktów pochodzących z państw, które nie korzystają z zasady równego traktowania.

Środki ochrony prawnej

Dla wykonawców pochodzących z państw trzecich, które nie są stronami właściwych umów międzynarodowych, ustawa przewiduje wyłączenie środków ochrony prawnej. Oznacza to, że w razie odrzucenia wniosku lub oferty albo wykluczenia z postępowania, takim podmiotom co do zasady nie będzie przysługiwało odwołanie w reżimie PZP.

Przepisy przejściowe i praktyczne skutki „od zaraz”

W postępowaniach wszczętych przed wejściem w życie nowelizacji zasadniczo stosuje się dotychczasowe przepisy. Jednocześnie nowy art. 16a znajduje zastosowanie już do takich, trwających postępowań. Co istotne, zamawiający po wejściu w życie ustawy będą mogli odrzucać wnioski i oferty wykonawców z państw trzecich na podstawie nowych przepisów.

Koncesje – identyczna logika zmian

Zmiany w ustawie o umowie koncesji odzwierciedlają rozwiązania wprowadzone do PZP. Koncesjodawcy powinni zapewnić równe traktowanie podmiotom z UE i krajów objętych umowami międzynarodowymi, natomiast udział wykonawców z pozostałych państw będzie możliwy wyłącznie wtedy, gdy zostanie wyraźnie dopuszczony oraz – jeżeli to uzasadnione – obwarowany mniej korzystnymi warunkami. Dla tych podmiotów przewidziano również wyłączenie środków ochrony prawnej.

Rekomendacje dla zamawiających

Na etapie przygotowania postępowania warto zdecydować, czy zamierzają Państwo dopuścić udział wykonawców z państw trzecich nieobjętych umowami międzynarodowymi. Jeżeli planują Państwo otwarcie postępowania na takie podmioty, należy wyraźnie to zapisać w ogłoszeniu lub w dokumentach zamówienia oraz rozważyć wprowadzenie dodatkowych, mniej korzystnych warunków – oczywiście z poszanowaniem zasad przejrzystości i proporcjonalności. Niezależnie od przyjętego podejścia warto wdrożyć procedury weryfikacji pochodzenia produktów i usług.

Rekomendacje dla wykonawców

Wykonawcy z UE oraz państw objętych umowami międzynarodowymi powinni zawczasu przygotować wiarygodne dowody pochodzenia produktów i usług, zwłaszcza w złożonych łańcuchach dostaw. Wykonawcy spoza tego kręgu powinni każdorazowo sprawdzać, czy zamawiający w ogłoszeniu lub w dokumentacji dopuścił ich udział. Jeżeli takiego dopuszczenia nie ma, złożenie wniosku lub oferty będzie prowadziło do ich odrzucenia, a możliwość skorzystania ze środków ochrony prawnej nie będzie przysługiwała.

Wsparcie Kancelarii

Jeżeli potrzebują Państwo stosowanych klauzul do dokumentów zamówienia – zarówno w wariancie niedopuszczenia, jak i warunkowego dopuszczenia wykonawców z państw trzecich – przygotujemy je w wersji dopasowanej do profilu Państwa zamówień. Pomagamy również                 w opracowaniu projektów oświadczeń dotyczących pochodzenia produktów i usług oraz w przeglądzie postępowań już trwających.